Pamukçuk; ağız içi ve dil yüzeyinde oluşan mantar enfeksiyonuna verilen bir isimdir. Pamukçuğun tedavisi ise medikal ilaçlarla sağlanmaktadır. Pamukçuk ağızda olursa oral kandidiyazis, boğazda oluşursa orofaringeal kandidiyasiz olarak adlandırılmaktadır. Sıklıkla bebeklerde ve küçük çocuklarda görülse de nadiren yetişkinlerde de de görülebilmektedir.
Pamukçuk, dilin üst bölgesinde ve yanakların iç kısmında beyaz tabakaların oluşmasıyla kendisini belli etmektedir. Hafif şiddetli seyreden bu hastalık, genel olarak ciddi komplikasyonlara sebep olmamaktadır. Fakat, bağışıklık sistemleri güçsüz düşmüş kişilerde daha şiddetli seyredebilmektedir.
Oral kandidiyaz olarak da bilinmekte olan pamukçuk, Candida Albicans mantarının ağzın iç kısmında sebep olduğu yüzeysel enfeksiyona verilen addır. Bu mantar; ağızda normal şartlarda da bulunan bir organizma türüdür, fakat bazı hallerde aşırı şekilde artarak pamukçuk oluşumunun ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Yetişkinlerde, çocuklarda ve bebeklerde pamukçuk; dil ya da yanakların iç bölgesinde, krem rengine dönük beyaz lezyonlara sebep olur. Bazı durumlarda pamukçuk; diş etlerine, damak dokusuna, boğazın arkasına, bademciklere ve hatta yemek borusuna kadar yayılabilmektedir.
Herkesi etkileyebilen bir hastalık olan pamukçuk bağışıklık sistemleri normalden daha zayıf olduğu için sıklıkla bebek ve yaşlı yetişkinlerde görülmektedir. Belirli ilaçları kullanan ya da belirli sağlık problemleri olan kişilerin de bağışıklık sistemleri baskılandığı için, kişide pamukçuk gelişmesi mümkündür. Bir mantar enfeksiyonu olan pamukçuk, sağlıklı bireyler adına oldukça küçük bir sorunken, bağışıklık sistemi zayıf kişiler için kontrol edilmesi gereken ciddi bir durum halini alabilmektedir.
Normal koşullarda pamukçuk tedavilerinin ilk amacı, mantarın hızlı yayılımının önüne geçmektir. Bu sebeple sağlık kuruluşuna başvurulduğunda, en etkili tedavi yöntemi; hastanın genel sağlığına, yaşına ve enfeksiyonun durumuna göre şekillenmektedir. Genel olarak, pamukçuğun altında yatan sebeplerin ortadan kaldırılması durumun yenilenmesini önlemektedir.
Sağlıklı çocuklarda ve yetişkinlerde doktorlar tarafından genellikle antifungal ilaçlar önerilebilmektedir. Bu ilaçlar; tabletler, pastiller ya da gargara yapılacak sıvılar şeklinde olabilmektedir. Söz konusu ilaçların etkili olmaması halinde doktor, hastanın vücudunun geneline etkisi olacak ilaçları reçete edebilmektedir. Ayrıca; bağışıklık sistemi farklı nedenlerden dolayı zayıflayan kişilerin olduğu vakalar içinde, doktorlar genellikle mantar önleyici ilaç tavsiye etmektedirler.
Ağızda pamukçuk, bağışıklık sistemi güçlü olan kişilerde nadiren komplikasyonlara sebep olur. Ancak, ağır vakalarda yemek borusuna kadar yayılabilmektedir.
Bağışıklık sisteminin zayıflaması, pamukçuktan komplikasyon gelişme olasılığını arttırmaktadır. Uygun tedavi uygulanmadığı takdirde, pamukçuğa sebep olan mantarlar kan dolaşımına girebilir; gözlere, beyne, kalbe ve diğer vücut bölümlerine yayılabilir. Bu sistemik ya da inyaziv kandidiyazis olarak bilinmektedir.
Sistemik kandidiyazis, etki ettiği organlarda problemlere sebep olabilir. Ayrıca septik şok olarak tanımlanan ve potansiyel olarak yaşamı ciddi oranda tehdit eden bir duruma da yol açabilir.
Dilde pamukçuk, dil mantarı olarak da bilinen ve daha öncesinde de belirttiğimiz gibi ağız içerisinde gelişen bir enfeksiyondur. Daha çok bebeklerde ve ileri yaş grubunda bulunan kişilerde görülür. Bunun sebebi bağışıklık sisteminin güçsüzleşmesidir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması ile sağlıklı insanların ağızlarında da bulunan Candida Albicans mantarı, aşırı miktarda artışa bağlı olarak, pamukçuk hastalığının gelişmesine neden olur. Bu sebeple bu mantara fırsatçı mikroorganizma da denmektedir.
Pamukçuk ilacı, pamukçuğun türüne göre reçete edilmektedir. Yetişkinlerde görülen pamukçuk türleri, vajinal pamukçuk ve oral pamukçuktur. Yetişkinlerin pamukçuk hastalığı için kullanabilecekleri pek çok ilaç ve jel bulunmaktadır. Ayrıca, evde uygulanabilecek doğal yöntemler de mevcuttur. Şayet ilaç kullanılacaksa, mutlaka bir uzmandan tavsiye alınması gerekir.
Ağızda pamukçuk rahatsızlığının, karbonatlı su dışında, evde tedavi edilmesine olanak tanıyan farklı yöntemler de mevcuttur. Ağızdaki pamukçuk nasıl geçer yöntemlerine detaylı göz atalım;
Su içerisinde organik sirkeyi seyrelterek gargara yapmak, ağız içerisinde bulunan mantar ve bakterilerin yok olmasına destek olur. Söz konusu uygulamayı, pamukçuk oluşmadan önce ağız hijyeninizi korumak için de yapabilirsiniz.
Asırlardır şifa kaynağı olarak bilinen bal, pamukçuk tedavisinde de oldukça etkilidir. Pamukçuğun oluştuğu bölgeye, bir miktar bal sürüp iyileşme sürecinin hızlanmasını sağlayabilirsiniz. Fakat, bu noktada dikkat edilmesi gereken nokta, balın 1 yaş altındaki bebeklere verilmemesi gerektiğidir.
Ağız hijyenini korumak için kullanılabilen bitiklerden biri adaçayıdır. Bir su bardağı içme suyunun içerisine, bir tutam kadar adaçayını atıp yaklaşık 5 dakika kaynatın. Soğuduktan sonra gargara olarak kullanabilirsiniz.
Zerdeçal ve zencefil, anti bakteriyel besinler listesinin ilk sıralarında yer almaktadır. Zerdeçal ve zencefili, bir miktar içme suyu ile karıştırarak bitkisel bir gargara yapabilirsiniz.
Yetişkinlerin dilinde oluşan pamukçuğun tedavisinde de karbonatlı su kullanılabilmektedir. Yutma güçlüğüne sebep olan pamukçuk, karbonat tedavisine rağmen uzun süre geçmezse, mutlaka doktora giderek tavsiye edeceği ilaçları kullanmak gerekir. Uzun süreli geçmeyen pamukçuklar, nadiren de olsa ciddi hastalıklara zemin hazırlayabilmektedir.
Bebeklerde pamukçuk hem bebekleri hem de anneleri ciddi oranda huzursuz eden bir mantar hastalığıdır. Bu hastalık bebeklerin beslenmesini de olumsuz olarak etkilemektedir. Söz konusu enfeksiyonu, anne emme sürecinde kaparak oldukça ağrılı bir süreç yaşayabilmektedir.
Bebeklerde pamukçuk oluşumunun pek çok sebebi bulunmaktadır. Herkesin vücudunda bulunan candida mantarı, özellikle gebelik sürecinde yaşanan hormonal değişimler nedeniyle çokça üremektedir. Anne normal doğum yolu ile bebeğini dünyaya getirdiğinde, bu mantar bebeğin solunum yoluna ve sindirim sistemine geçebilmektedir. Bu da yeni doğanlarda pamuğun oluşmasına neden olur.
Genel olarak bebeklerde pamukçuk oluşumuna neden olan etkenler şunlardır:
Bebeklerin ağzında pamukçuk; çoğunlukla dilde, damaklarda ve yanaklarda görülen beyaz lezyonlardır. Pamukçuk damlaları olarak da bilinen bu lezyonlar, küf ya da kesik süt gibi katmanla kaplanabilmektedir. Ayrıca; pamukçuğa özgü bu ağız yaraları, tanının konulmasında en ayırıcı faktörlerdir.
Bebeklerde diğer pamukçuk belirtileri genel olarak şunlardır:
Bebeklerde pamukçuğun geçmesi için, bebek için uygun dozda hafif bir mantar önleyici ve annenin göğsü için de mantar önleyici krem reçete etmektedir. Emziren anneler ve bebeklerinde görülen pamukçuk enfeksiyonu, bebekten anneye ve anneden bebeğe taşınabileceğinden hamilelerin de bu ilacı kullanması gerekmektedir.
Bebeklerde sağlıklı beslenmeyi engelleyen, ağız içerisinde ve dil üzerinde görülen beyaz tabakalara pamukçuk neden olur. Pamukçuk tedavisinde, evde karbonat yöntemi fayda sağlasa da hastalığın uzun süre devam etmesi durumunda mutlaka bir çocuk doktoruna başvurmakta fayda vardır.
Çocuk doktoru genel olarak, bebekler için mantar önleyici ilaç önermektedir. Eczanelerden temin edebileceğiniz karbamit peroksit, yaranın dışını temizler ve mevcut dokunun zarar görmesini engeller. Eczanelerde reçetesiz olarak satılabilen pek çok ilaç bulunur. Ancak mecbur kalmadıkça doktor tavsiyesi almanız çok daha faydalı olacaktır.
Doktor tarafından verilen ilacı uygulamadan önce, söz konusu bölgenin nemini temiz ve hijyenik bir peçete ile alarak temizleyin. Daha sonra kulak temizleme çubuğunun üzerindeki pamuğa az miktarda ilaç sürerek uygulayın. İlacı uyguladıktan en az 30 dakika sonraya dek bebeğinizi beslemeyin.
Bebeklerde pamukçuk tedavisinin karbonatla sağlanması, yaygın bir şekilde bilinen doğal tedavi yöntemlerindendir. Bunun için, bir çay kaşığı kadar karbonatla, bir çay bardağı ılık suyu karıştırın. Hazırlanmış olan bu karışım, bir gün boyu azar azar kullanılabilmektedir. Karışımın ertesi gün yeniden hazırlanması gerekir. Evde bulunan temiz bir mendil, tülbent veya eczaneden alacağınız gazlı bezi parmağınıza sarıp karbonatlı suyun içerisine batırarak; bebeğinizin dilinin üzerine, diş etlerine ve ağzının içerisine ileri geri hareketlerle sürerek silin.
Bebeğinizin midesi bulanıp kusabileceği için, karbonat uygulamasını bebeğiniz açken yapmanız önerilmektedir. Bebeklerin ağzı bölgelerinde çıkan pamukçuk, emzirme aşamasında annelerinin meme ucuna da bulaşmaktadır. Bu nedenle düzenli olarak meme başını da bu karışım ile temizlemeniz önerilir.